فواصل موسیقی چیست؟

موسیقی سنتی ایرانی نه تنها برای ما ایرانی‌ها دلنشین است، بلکه برای افراد غیر ایرانی هم از بسیار ارزشمند می‌باشد. دلیل وجود این همه زیبایی و دلنشینی در موسیقی ایرانی به خیلی از معیارها باز می‌گردد. در واقع اجرای درست و صحیح در بین فاصله بین نت‌ها هم در گسترش موسیقی ایرانی بسیار تاثیر گذار بوده است. در این مقاله همراه ما باشید تا اطلاعات کاملی درباره فواصل موسیقی ایرانی در اختیار شما عزیزان قرار بدهیم.

فاصله موسیقی چیست؟

مفهوم و معنای فاصله موسیقی ایرانی در امروزه نسبت گذشته تغییراتی داشته است. هم اکنون مفهوم فاصله بدین صورت است که به فاصله بین هر نت موسیقی با توجه به فرکانس بین آ‌ن‌ها، فاصله موسیقی گفته می‌شود. گفته می‌شود که این مفهوم دقیقا همان چیزی است که به صورت اختلاف بین دو صدای موسیقیایی وجود دارد و گوش ما قادر به تشخیص آن‌ها است. برای مثال، گوش ما انسان‌ها قادر است تا فواصل بین دو نت Do و Re را تشخیص بدهد.
شاید برای‌تان این سوال پیش بیاید که فاصله بین دو نُت موسیقی چگونه بوجود می‌آید. در همین راستا، خوب است بدانید که فاصله بین دو صوت موسیقیایی نسبت به بسامدهای آن‌ها تعیین می‌شود. برای همین، بدیهی است که با تقسیم بسامد بیشتر به بسامد کمتر، مقدار عددی آن بدست می‌آید. گفته می‌شود که فاصله موسیقی نیز بر اساس جنبه فیزیکی تعریف می‌شود. به بیانی ساده، نسبت ارتفاع‌های آن‌ها با هم، تعیین کننده فاصله موسیقی هستند.

چرا فواصل موسیقی در موسیقی سنتی ایرانی اهمیت دارند؟

اهمیت فواصل موسیقی به آن‌جایی باز می‌گردد که در احساس شما از استماع متوالی آهنگ تاثیرگذار هستند. همچنین فواصل موسیقی در احساس شما از گوش کردن همزمان آهنگ تاثیر خواهند گذاشت. برای مثال، اگر بسامد بین دو فاصله موسیقی تغییر نکند و نسبت آن‌ها ثابت بماند، مسلما این احساس شما تغییر نمی‌کند.

مفهوم فاصله در موسیقی قدیم چه بوده است؟

در گذشته‌های بسیار دور، کلمه‌ای نظیر فرکانس وجود نداشت تا افراد بدانند آن چیست و چه کمکی به تعیین فواصل موسیقی می‌کند. از همین رو، برای تعیین موقعیت، مجبور بودند تا نغمه‌ها را از روی وتر یا سیم شناسایی کنند. اگر به پیشینه پیدایش موسیقی در جهان توجه کرده باشید، به خوبی می‌دانید که حنجره و حلق انسان اولین آلت موسیقی بوده است که می‌شده تا تمامی نغمه‌ها را با ان اجرا کرد. پس از حنجره، عود در سازهای زهی بود که انسان‌ها می‌توانستند با آن فاصله یا محل هر نغمه را مشخص کنند. در آن زمان، هر بعد با نسبتی که در همان نسبت طولی بود، تعیین می‌شد. ابعاد یا فواصل موسیقی در گذشته دارای تقسیم بندی‌هایی بودند. بزرگ یا کبری، کوچک یا صغری، ملایم یا مطبوع و ناملایم یا نامطبوع از انواع تقسیم بندی‌های فواصل موسیقی در گذشته بودند.
برای درک بهتر معنای ابعاد یا فواصل موسیقی در گذشته، به سخن‌های ابونصر فارابی که در کتاب موسیقی کبیر آمده است، توجه کنید:
” اگر دو نغمه مقترن در طبقه (درجه صوتی) یگانه‌ای قرار گیرند، مطلقاً یک نغمه به‌شمار آیند، اما گاه دو نغمه در دو طبقه (درجه) قرار گیرند و میان مرتبه نغمه زیر و مرتبه نغمه بم فاصله‌ای از حیث زیری و بمی (حدث و ثقل) پدید آید که مقدار آن، فزونی نخستین نغمه بر نغمه دوم یا کاستی دومین از نخستین (از نظر حدت) است. ما این فاصله را که میان این دو از نظر حدت (زیری) یا از نظر ثقل (بمی) موجود است «بعد صوتی» خوانیم. “آموزش آوز آنلاین

فواصل موسیقی ایرانی را بشناسید!

فواصل موسیقی ایرانی نوعی از فاصله بین نت‌های موسیقی ایرانی است که بر اساس ریزپرده شناخته و تعیین می‌شود. علامت‌های عَرَضی و سرکلید برای نمایش فواصل موسیقی ایرانی به کار می‌روند. این علامت‌ها به نام‌های سُری و کُرُن شناخته می‌شوند. جالب است بدانید که فواصل در موسیقی از قرن‌ها پیش از میلاد وجود داشته است و با گذشت زمان، تکامل پیدا کرد. اما تاریخ موسیقی ایرانی از زمان فارابی ثبت شد. هم اکنون فاصله در موسیقی ایرانی به صورت کیفی و کمی بررسی می‌شود. استفاده از اعداد ترکیبی در بررسی فاصله بصورت کمی صورت می‌گیرد.
برای نمونه فرض کنید که استاد موسیقی‌تان از شما می‌خواهد که فاصله نت فا تا سی را به صورت کمی بشمارید. فا، سل، لا، سی در بین نت فا تا سی قرار دارند. بنابراین، فاصله فا تا سی چهارم است. با بررسی نمونه‌های زیر، به خوبی می‌توانید فاصله کمی بین نت‌های گفته شده را بیان کنید.

    فاصله می تا سل؟ سوم
    فاصله دو تا سی؟ هفتم
    فاصله ر تا می؟ دوم

فاصله ساده و فاصله ترکیبی چگونه است؟

اکنون می‌خواهیم به بررسی فاصله ساده و فاصله ترکیبی بپردازیم.

    فاصله ساده: وقتی که فاصله بین 2 نت کمتر مساوی یک اکتاو باشد، به آن فاصله ساده می‌گویند.
    فاصله ترکیبی: اگر این فاصله از یک اکتاو بیشتر شود، به آن فاصله ترکیبی می‌گویند.

    برای بررسی دقیق تر مثالی بیان می‌کنیم. نت ر (زیر خط 1 حامل) تا نت می (روی خط 1 حامل)، فاصله دوم است. پس به آن فاصله ساده می‌گویند.
    نت ر (زیر خط 1 حامل) تا نت می (بین خط 4 و 5 حامل) فاصله نهم است. پس به آن فاصله ترکیبی می‌گویند.

فرمول تبدیل فاصله ترکیبی به ساده چیست؟

برای اینکه بتوانید یک فاصله ترکیبی را به فاصله ساده تبدیل کنید، به محاسبه‌های عجیب و غریب نیاز ندارید. باید عدد 7 را از فاصله ترکیبی کم کنید تا به فاصله ساده برسید.

بررسی فاصله کیفی چگونه است؟
آواز آنلاین
واحدهای فاصله در بررسی کیفی بصورت زیر هستند:

    پرده
    نیم پرده
    ربع پرده
    کما
    سنت
    ساوار

توجه داشته باشید که پرده و نیم پرده در موسیقی کلاسیک کاربرد دارند. در موسیقی ایرانی هم، پرده، نیم پرده و ربع پرده برای فاصله کیفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین لازم است به این نکته توجه داشته باشید که فاصله بین اکثر نت‌ها یک پرده است. برای مثال، فاصله می تا فا و فاصله سی تا دو، نیم پرده هستند.

به یک موضوع مهم در شمردن فواصل دقت داشته باشید!

ممکن است تلاش‌های زیادی برای یادگیری کامل فواصل موسیقی ایرانی کرده باشید، اما با برخی از فواصل سه بنیه‌ای یا چهار بنیه‌ای آشنا نباشید و یادگیری شما ناقص باشد. کیفیت یا صفت فاصله همان چیزی است که به شما کمک می‌کند تا فاصله بین دو نت را دقیق تر بیان کنید. به مثال‌های زیر توجه داشته باشید:

    دو تا می = سوم
    دو تا می بمل = سوم
    دو تا می دیز = سوم

بنیه فاصله دقیقا همان چیزی است که مشخص می‌کند که هر فاصله چندین پرده و نیم پرده دارد. دقت داشته باشید که در تمامی حالات می‌بایست نام نت‌ها و عدد فاصله ثابت باشد. لذا، انواع بنیه عبارتند از: کاسته، کوچک، درست، بزرگ، افزوده و در حالت ‌های خاص کاسته‌تر و افزوده‌تر.

تعریف فواصل سه بنیه‌ای

فاصله‌های یکم، چهارم، پنجم و هشتم بعنوان فواصل سه بنیه‌ای شناخته می‌شوند. بنیه فاصله برای آن‌ها به صورت کاسته، درسته یا افزوده هستند.
دوم بزرگ     1 پرده
سوم بزرگ     2 پرده
ششم بزرگ     4/5 پرده
هفتم بزرگ     5/5 پرده
یکم درست     0 پرده
چهارم درست      2/5 پرده
پنجم درست     3/5 پرده
هشتم درست      6 پرده
تعریف فواصل چهار بنیه‌ای

فواصل دوم، سوم، ششم و هفتم چهار بنیه‌ای هستند.

    افزوده = نیم پرده + بزرگ
    کاسته = 1 پرده – بزرگ
    کوچک = نیم پرده – بزرگ
    افزوده = نیم پرده + درست
    کاسته = نیم پرده – درست

نحوه محاسبه بنیه فاصله چگونه است؟

همان گونه که بیان نمودیم، فاصله سوم دارای فواصل چهار بنیه‌ای است و فاصله چهارم دارای فواصل 3 بنیه‌ای می‌باشد.
اکنون تمام حواس خود را متمرکز کنید. برای تشخیص بنیه فاصله لازم است تا توجه کنید که طبق جدول قبلی، فاصله سوم بزرگ 2 پرده می‌باشد. اگر نیم پرده بالا تر برود (5/2 پرده) تبدیل به فاصله سوم افزوده می‌شود و حال اگر، نیم پرده پایین تر بیاید (5/1 پرده) تبدیل به فاصله سوم کوچک می شود. همچنین اگر مجدد نیم پرده پایین بیاید (1 پرده) تبدیل به فاصله سوم کاسته خواهد شد.
در مثال دو تا می بمل به این نکته دقت داشته باشید که دو تا می 2 پرده است. بنابراین نت می برای نت دو فاصله سوم بزرگ می‌باشد. اگر تبدیل به می بمل شده این فاصله 5/1 پرده می‌شود. بنابراین سوم کوچک می باشد.اما در مثال دو تا فا دیز به این موضوع توجه داشته باشید که نت فا برای نت دو ، چهارم درست می‌باشد. زیرا 2/5 پرده است.
حالا که فاصله دو تا فا دیز را می خواهیم حساب کنیم، چون این فاصله 3 پرده است (نیم پرده از چهارم درست بالاتر) بنابراین چهارم افزوده می‌باشد.

کلاس آموزش آواز آنلاین